Dostlaşmanın şərtləri, faydaları və zərərləri

Dostluğun, qardaşlığın şərtləri dörddür: 1. Dost olunacaq kimsənin ağıllı olması və yaltaq olmamasıdır.  Çünki ağlı nöqsan bir dost, düşməni sənə müsəllət etdirər. Nifaq xəstəliyinə tutulmuş yaltaq  isə sirrini ifşa edər. 2. Dost əldə edəcəyi kimsə günahları tərk edənlərdən olsun. Çünki  günahları tərk edə bilməyən, dünyada dərd, axirətdə günahdır. "İnsan sevdiyi kimsəylədir."  Günahları tərk etməyən yoldaş günahını sənə bulaşdırar. 3. Ağıllı və doğru olmalıdır.Sözündə doğru olmayanın sözü,  qınama; axmağın söhbəti isə boşluqdur. 4. Xeyiri bilir xeyirə yol göstərər, şəri bilir şərdən çəkinər kimsəylə  yoldaş ol. Gözəl əxlaqlılarla söhbət həmişə xeyirli; çirkin əxlaqlı ilə söhbət isə şərdir, onunla  sevgi ədavət = düşmənliyə dönər. Xeyirlinin əlaməti, səni bəyənməsidir. Şərlilər əlaməti isə  səni təhqir etməsidir. Hədisi-şərifdə: "Həddindən artıq sevgi gözləri (ayıblardan) bağlayar." buyurulmuşdur. Dostluğun faydalarıda dörddür: 1. Din və dünyada yardımlaşma, 2. Zəkanı artırma, 3. Pisliyi tərk etdirmə, 4. Vaxt keçirməkdir. "Dostunu sevdiyində Ola bilsin ki, ondan incinərsən deyə ölçülü sev. Nifrət etdiyinlədə yenə  təmkinli ol, Ola bilsin ki, dost olar." Yeddi adamla dostluq zərərlidir: 1. Günahından imtina etməyən, 2. Qeybət, xəbər dolaşdırmağa mübtəla olan, 3. Qınayıcı, tənqid, 4. Sirr və ayıbları saxlamayan, 5. Elmiylə əməl. etməyən, 6. Səndən yeyib də sənə yedirməyən. (Kasıbsa istisna.) 7. Ehtiras və həsəd sahibiylə yoldaşlıq edilə bilməz. Çünki ehtiras  və həsəd səhih, daim insanı axirətin savablarından saxlayar. Ayət-i kərimədə belə fərman  buyurulmuşdur:  "Dostlar (dünyada günah işləmə üzərinə əhbablaşanlar) o (qiyamət) gün (ü) bir-birinə  düşməndir, Təqva səhih (Allah yolunda Onun Taət üzərində dost olanlar) müstəsna. (Çünki onlar sadiq dostları və dostluqları əbədidir.) Ey Mənim ayələrimə iman gətirib müsəlman  olan bəndələrim, bu gün sizə heç bir qorxu yoxdur. Siz qəmli də olmayacaqsınız. " Izahı: Cənab-ı Haqq bu ayət-i kərimədə bizləri böyük bir vəzifəyə  təşviq etməkdədir. Dostlar bir-birinə düşməndir, təqvada dostlaşanlar müstəsna. Təqva  sahibləri olan dostlar axirətdə bir-birini axtararlar. Və bir-birinə şəfaət edərlər. Şər üzərində birləşənlər isə cəhənnəmin qapılarında bir-birləriylə çəkişərlər. Bir hədisi-şərif tərcüməsi: "Özünüzə qardaşları çoxaldın. Çünki Allah bir mömini digər din qardaşları  arasında əzablandırmaqdan xoşlanmaz." Izahı: Dostuna günahı tərk etdirəcək, əmrləri etdirəcək, həqiqi dost  və qardaşdır. Bunun xaricində yoldaşların hamısı, ilanlar, əqrəblərdir. Kimisi ilan kimi  dişləyər, zəhərlər. Kimisi it kimi havlar, tənqid edər. Kimisi qurd kimi səni yeyər. Kimisi  pələng kimi səni parçalar. Kimisi qarğa kimi ətini yeyər, qeybət edər. Kimisi də milçək kimi  sənə əziyyət verər. Ona görə yoldaş axtar. Hər kim qardaşının eyibini gizləməzsə qardaş ola  bilməz.